Etyka resuscytacji oraz problemy końca życia
Arystoteles Etyka Wielka
Database Programming with Perl Jacinta Richardson (pta, 2005)
Lawrence Block Keller 4 Hit and Run (com v4.0)
51. Conan pan Czarnej Rzeki (Conan, Lord of the Black River) 1996
Hohlbein, Wolfgang Charity 08 Der Spinnenkrieg(1)
Anderson, Poul There Will Be Time
Lennox_Marion_ _Na_chwilę_czy_na_zawsze
Brown, Fredric La Mente Asesina de Andromeda
Atalanta Fugiens
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
dusza zarówno człowieka nieopanowanego jak i opanowanego działa dobrowolnie
i ani jeden, ani drugi nie działają pod wpływem przymusu, lecz jedynie jakaś
część, która w nich się znajduje, bo z natury posiadamy obydwie części. Bo
i rozum jest nam wrodzony, ponieważ istnieje w nas, jeżeli nasz rozwój na to
pozwala i rozwijamy się normalnie, i pożądanie, ponieważ towarzyszy nam od
urodzenia i znajduje się w nas. I za pomocą tych dwóch rzeczy właśnie określamy
wyrażenie z natury": za pomocą tego, co towarzyszy wszystkim ludziom, skoro
tylko się urodzą, i tego, co otrzymujemy, jeżeli nasz rozwój na to pozwala, aby się
w nas regularnie rozwinęło, np. siwizna, starość i tym podobne rzeczy. Stąd
wynika, że jeden i drugi nie postępuje zgodnie z naturą, ale tak naprawdę to jeden
i drugi postępuje zgodnie z naturą, tylko nie mają takiej samej natury57. Trudności
zatem, jakie pojawiają się co do człowieka nieopanowanego i opanowanego, są
tego rodzaju: czy obaj, czy któryś z nich działa pod przymusem, ostatecznie albo
wbrew woli działają, albo pod przymusem i dobrowolnie równocześnie; ale jeżeli
działanie pod przymusem nie jest dobrowolne, to czy działają równocześnie
dobrowolnie i wbrew woli? Z powyższych naszych rozważań dostatecznie widać,
że trudnościom tym trzeba stawić czoło.
Utrzymuje się również, że ludzie w inny sposób działają pod przymusem
i z konieczności, kiedy rozum i pragnienie nie są ze sobą poróżnione58, mianowicie,
ilekroć coś robią, co uważają za przykre i złe, ale gdyby tego nie zrobili,
zagrażałoby im bicie, albo więzienie, albo śmierć, ponieważ twierdzą, że zostali
zmuszeni do takiego postępowania. A może tak nie jest, lecz wszyscy z własnej
56
To" znaczy rozważania z 1224 b 24- 36.
57
To zdanie reasumuje poprzednie rozważania. Spotykamy się z postępowaniem: wbrew
naturze" (b 26) i zgodnie z naturÄ…" (b 28).
58
Podobnie Platon w Fajdrosie (237 D) uważa, że w każdym z nas mieszkają jakieś dwie istoty.
woli to robią? Bo można tego nie zrobić, tylko znieść to cierpliwie. Ponadto
mógłby ktoś utrzymywać, że częściowo pod przymusem, częściowo nie. Z jednej
strony bowiem, jeżeli od samego człowieka zależy, że tego rodzaju okoliczności
istnieją lub nie istnieją, to chociaż dokonuje on tego, czego nie chce, postępuje
dobrowolnie i bez przymusu, z drugiej zaś strony, jeżeli okoliczności nie zależą
od niego samego, działa w pewnym sensie pod przymusem, ale jednak nie
całkowicie, ponieważ jego decyzja nie dotyczy tego, co robi, lecz tego, ze
względu na co to robi, skoro jednak zachodzi tu pewna różnica. Bo jeśliby ktoś
zabił człowieka, ponieważ nie mógł go schwytać po omacku59, byłby śmieszny
mówiąc, że zrobił to z przymusu i z konieczności. Musi przecież się zdarzyć coś
gorszego i bardziej przykrego, co mu zagrażałoby, gdyby tego nie zrobił. W ten
sposób bowiem będzie działał z konieczności albo niestosownie do swojej
natury ilekroć popełnia zły czyn ze względu na dobro, bądz po to, aby uniknąć
większego zła; a przecież działa wbrew woli, gdyż tego rodzaju sytuacje nie
zależą od niego samego. Dlatego wielu ludzi uważa pożądanie miłosne za rzecz
niedobrowolną, a także niektóre przypadki gniewu oraz naturalne skłonności,
ponieważ one są silne i mają przewagę nad naturą. I przyznajemy, że wrodzone
skÅ‚onnoÅ›ci ograniczajÄ… (²¹¬¶µÃ¸±¹) naturÄ™. I, jak siÄ™ zdaje, czÅ‚owiek bardziej
działa pod przymusem i wbrew woli po to, aby nie doznawać ciężkich cierpień,
niż żeby nie doznawać lekkich i w ogóle raczej, aby nie cierpieć, niż aby nie
doznawać radości. Bo wyrażenie zależy od niego samego", do którego wszystko
się sprowadza, oznacza: to, co jego natura jest w stanie znieść. Nie zależy
również od niego samego to, do czego nie jest zdolny ani co jest sprawą jego
wrodzonego pragnienia i rozumowania. Dlatego twierdzimy, że w przypadku
ludzi szalonych i proroków, chociaż robią użytek z rozumu, to jednak nie zależy
od nich, ani żeby powiedzieć to, co powiedzieli, ani żeby zrobić to, co zrobili.
Zresztą nie jest zależne również od nas to, co robimy pod wpływem namiętności.
Stąd nie zależą od nas pewnego rodzaju myśli i uczucia, albo i czyny, dokonane
pod wpływem tego rodzaju myśli i rozumowania, ale, jak mówił Filolaos60,
istniejÄ… pewne argumenty silniejsze od nas.
W rezultacie, gdybyśmy pojęcia dobrowolny" i niezależny od woli" [ Pobierz całość w formacie PDF ]
